AEROZOLE ORGANICZNE – coś jednak wisi w powietrzu

Szeroko rozumiany bioklimat kształtowany jest m.in. przez różnego rodzaju i pochodzenia elementy środowiska. Są to zarówno unoszące się w powietrzu substancje chemiczne oraz cząstki roślin. Wszystkie te elementy nazywane są aerozolami organicznymi. 

Żegiestów - Zdrój

Medycy od dawna wiedzieli, że „wisi coś 
w powietrzu” lokując rezydencje wypoczynkowe 
i sanatoria w otoczeniu lasów. 
Dopiero od niedawna możliwe jest jednak dokładne badanie składu chemicznego powierza 
i poznanie rzeczywistej struktury aerozoli w nim zawartych. Są to zarówno substancje proste, takie jak tlen, wodór, woda, azot, ale też tzw. metabolity wtórne: alkaloidy, pochodne octanu, aminokwasów, cukrów i kwasu szikimowego, które odgrywają szczególną rolę, gdyż należą do nich olejki eteryczne i związki aromatyczne mające duże znaczenie terapeutyczne 
i psychoregulacyjne. Co więcej, jako główne allelopaty obronne charakteryzują się silnym działaniem bakteriobójczym i bakteriostatycznym.

Znaczny wpływ na jakość i ilość wydzielanych substancji ma:

• stan zdrowotny rośliny
• faza rozwojowa rośliny
• uszkodzenia mechaniczne
• żyzność siedliska
• warunki pogodowe
• stopień zanieczyszczenia chemicznego środowiska

Przykładowo sosny na żyznym siedlisku grądowym produkują 3-krotnie mniejszą ilość olejków eterycznych w porównaniu z sosnami rosnącymi w borach. Mechaniczne uszkodzenia roślin wpływają na znaczne zwiększenie emisji substancji lotnych do powietrza, czego większość osób doświadczyła nosem podczas koszenia trawnika, czy zrywania kwiatów i pędów roślin. Natomiast ilość ta maleje do minimum podczas dni chłodnych i opadów deszczu.

Pozornie niewielka ilość substancji lotnych emitowanych do powietrza jest w zupełności wystarczająca, aby powodować istotne skutki w organizmie ludzkim, zarówno poprzez wdychanie i kontakt ze skórą, jak pośrednio – poprzez zmniejszenie ilości bakterii i grzybów chorobotwórczych. 
Niemniej jednak mechanizm działania farmakologicznego jest tu inny, aniżeli przy wykorzystaniu zawartych w roślinie substancji w postaci leku dostępnego w aptece:

1. bardzo małe dawki lecznicze są przyjmowane przez cały czas przebywania w danych warunkach aerozolowych
2. aerozole bezpośrednio wchodzą w kontakt z chorym narządem jako naturalna, nieprzetworzona forma „leku”
3. substancje lotne w postaci naturalnej są zjonizowane wpływając w sposób korzystny dla organizmu.

Szczególne znaczenie mają tu wytwarzane przez rośliny fitoncydy – substancje lotne wykazujące działanie bakteriobójcze i bakteriostatyczne. Są to głównie olejki eteryczne, ale też cząsteczki tlenu, które w większych stężeniach prawie całkowicie sterylizują powietrze. Produkowane są w największej ilości przez lasy – przykładowo, latem powietrze w dąbrowach świetlistych jest praktycznie wolne od bakterii. W powietrzu innych zbiorowisk roślinnych jest przeciętnie 30-krotnie (!) mniej bakterii niż w miastach. 

Warto wspomnieć też o znacznej koncentracji ozonu organicznego, tlenu oraz lekkich jonów 
i aerozoli, czyli wszelkich dóbr, na śródleśnych polanach 
(nie mylić z porębami i młodnikami drzew). 
Polany takie wyróżniają się z otoczenia poprzez:

• wyraźne wyhamowanie wiatru
• znaczne zmniejszenie dopływu promieniowania słonecznego
• duże amplitudy temperatur między dniem i nocą
• częste występowanie zamgleń, rosy, przymrozków – głównie rano. 

Jedną z ważnych funkcji jest także regulowanie struktury jonowej w powietrzu otaczającym roślinę (czytaj więcej).